Ellips frezen met de bovenfrees

De T-hamerkopbout moet later precies en zonder te klemmen in de T-groef passen. Om dit te bereiken, moet de gebruikte geleiderail met schroefklemmen op de multiplexplaat worden bevestigd.
De bovenfrees op de geleiderail moet eenmaal worden verplaatst omdat de T-groeffrees met een breedte van 10,5 mm de groef niet in één bewerking tot stand kan brengen.

Opdat beide groeven precies hetzelfde zijn, gebruiken we bij het frezen een 10 mm brede afstandsmal die tussen de bovenfreesgrondplaat en de geleide-aanslag wordt geschoven. 
De T-groeffrees heeft een (grote) diameter van 10,5 mm, maar de T-groef moet 15 mm breed worden. Er is dus een tweede afstandsstuk vereist dat 4,5 mm breder is dan het eerste, dus 14,5 mm. 
Met elk een geleiderailopspanning wordt de T-groef nu door het afstandsstuk te vervangen in 2 bewerkingen, zoals hierboven wordt weergegeven, precies in het midden in de kruisplaat gefreesd.

Nu worden de 150 mm lange T-groefgeleiderails gemaakt. Daartoe worden de rails van beukenhout van 10 x 15 mm van een kleine sponning rechts en links voorzien. De rails kunt u het beste op een freestafel met een groef- of sponningfrees maken. Let bij het maken beslist op een soepele loop van de rails in de van tevoren gefreesde T-groef. Als u geen freestafel hebt, kunt u deze rails ook met een halfstationaire cirkelzaag maken. 
In het midden van de rails boort u vervolgens een 5 mm groot gat voor de M5-platkopschroef. 
De schroefkop moet absoluut volledig in de rail zijn verzonken.

De cirkelarm wordt ook uit de 15 mm dikke multiplex van 1000 x 120 mm gemaakt en vormt de beweegbare arm van de cirkelconstructie. 
Eerst wordt van de 1000 x 120 mm lange strook ongeveer 150 mm afgezaagd en van onderaf 20 mm verplaatst. Vervolgens wordt deze weer aan de resterende strook vastgeschroefd. Door deze maatregel hebt u een hoogteverstelling gemaakt.

Opdat de bovenfrees snel en eenvoudig op de cirkelarm wordt gehouden, wordt de bovenfrees van een kopieerhuls voorzien. In dit voorbeeld hebben we een huls van 30 mm gebruikt omdat deze bij de meeste bovenfrezen is gevoegd. Met een Forstner- of kunstboor wordt dan in de multiplexplaat een leigat van 30 mm voor de kopieerhuls geboord.
Het gat zit in het midden in de cirkelarm 120 / 2 = 60 mm en 50 mm van voren gemeten.

Ten slotte moet u nog de gaten van 5 mm voor de twee M5-platkopschroeven (in de geleiderails) boren. De afstand van deze gaten tot het midden van de kopieerhuls bepaalt daarbij de buitenafmeting van de ellips. 
Als u een individuele oplossing wilt hebben, boort u zoals in de afbeelding gaten op een afstand van 25 mm. Zo kan de cirkel individueel worden vastgeschroefd. 

Als alternatief daarvoor kunnen natuurlijk ook alleen de 2 benodigde gaten voor de ellipsafmeting worden geboord. De boorafstand kan eenvoudig worden berekend: voor een ellipsvormige tafel van 1500 mm x 800 mm is een boorafstand van 750 en 400 mm berekend. Daarbij moet nu alleen nog de halve freesdiameter, bij een frees met Ø 12 mm dus 6 mm, worden opgeteld. Boorafstand 1 = 756 mm en 2 = 406 mm van het midden van de kopieerring. 

Nu wordt de voorbereide ellipscirkel op de te frezen plaat bevestigd. Daartoe markeert u eerst de middenassen op uw plaat met een potlood. Op deze middenassen lijnt u vervolgens de grondplaat van de ellipscirkel uit en bevestigt u deze met twee kleine schroeven op de onderkant van de plaat of met dubbelzijdig plakband op het later zichtbare plaatoppervlak. Gebruik alleen plakband dat ook zonder residuen weer kan worden verwijderd. Anders kan het gebeuren dat het werkstuk en de grondplaat door een te groot hechtvermogen worden beschadigd.

Daarna steekt u de schroeven in de juiste gaten van 5 mm van de cirkelarm en bevestigt u het geheel met telkens een sluitring en twee moeren. Het is daarbij belangrijk dat de schroeven niet te vast worden aangedraaid opdat de cirkelarm nog over de geleiderails kan worden gedraaid. De tegenmoeren of een borgmoer zijn zinvol opdat de gehele constructie niet los gaat zitten en daardoor onnauwkeurigheden bij het frezen ontstaan.

Het frezen van de ellips is daarna kinderspel omdat de bovenfrees stevig en veilig met de kopieerhuls op de cirkelarm kan worden bewogen. Onnauwkeurigheden bij het frezen zijn daarmee zo goed als uitgesloten. Op de afbeelding is ook de functie van de getrapte cirkel goed te herkennen. Deze zorgt ervoor dat de bovenfrees er goed op ligt en niet kan omvallen. Maar dat betekent ook dat de ingezette frees over een lange snede moet beschikken om een plaat compleet te kunnen doorfrezen.
Met deze inrichting kan snel en eenvoudig een perfecte ellips worden gefreesd. Afhankelijk van de grootte van de ellips moet onder bepaalde omstandigheden een grotere of kleinere grondplaat voor het frezen worden vervaardigd. De geleiderails kunnen of de cirkelarm kan daarbij opnieuw worden gebruikt. Bij het frezen komt het dan vooral aan op een lichte loop van de geleiderails in de messinggroeven van de grondplaat. Desnoods kunnen glijsprays of huishoudzeep een handje helpen.

Tip: als de frees al is ingesteld en u kinderen heeft, kunt u ook heel snel een ellipscirkel voor een potlood in 'kleinformaat'' maken. Over de eenvoudige mechaniek is iedereen enthousiast en zo kunnen de kleintjes al proberen om een ellips te tekenen!